Toegang tot betrouwbare corona informatie is voor alle burgers van levensbelang. Veel burgers maken gebruik van sociale media om zich te informeren, ook over corona, maar nepnieuws bedreigt hun toegang tot betrouwbare informatie.
Nepnieuws over gezondheidsinformatie is van alle tijden. Zo antwoordt de bekende viroloog Anb Osterhausop op een vraag van een journalist (Viroloog Ab Osterhaus: ‘Ik heb een hekel aan mensen’ | De Volkskrant, 18 december 2020) of complotdenkers nieuw zijn of dat mensen ten tijde van de Mexicaanse griep ook al bang waren om met het vaccin een nanochip van Bill Gates in hun hoofd geïmplanteerd te krijgen: “Wat betreft vaccinaties gaan die complottheorieën al terug naar de 18de eeuw, toen de Britse arts Edward Jenner het eerst vaccin (tegen de pokken) uitvond. De spotprenten uit die tijd zijn fantastisch, daarop zie je Jenner iemand vaccineren met eromheen allemaal gevaccineerde mensen waar koeienoren en koeienledematen uit groeien.”
De toolkit richt zich niet alleen op de Rijksoverheid en instanties als Mediawijzer, de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO), het Ontwikkelteam Curriculum.nu: mediawijsheid en burgerschap, ouderenorganisaties als ANBO, KBO-PCOB, de Patiëntenfederatie, PGOsupport, en ziekenhuizen maar ook op burgers die willen weten hoe ze zich tegen corona nepnieuws kunnen wapenen.
Het Ministerie van VWS en het RIVM kunnen van de toolkit gebruik maken door voor Nederlandse burgers in brede zin en patiënten via 
juridische, educatieve en technologische maatregelen corona nepnieuws tegen te gaan. Het Ministerie van OCW, Mediawijzer, de Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO), het Ontwikkelteam Curriculum.nu: mediawijsheid en burgerschap kunnen er gebruik van maken om dit via educatieve maatregelen bij jongeren te bereiken. Een ouderenorganisatie als ANBO kan hetzelfde bij ouderen door trainingen te geven en tips op de site te plaatsen om corona digitale informatie te leren herkennen die wel betrouwbaar is. Daarbij kan eventueel ook worden samengewerkt met de factcheckers van de Universiteit Leiden (https://nieuwscheckers.nl/), de Correspondent Factcheck: ‘Willen windmolens aan onze energievraag voldoen, dan moeten we heel Nederland volbouwen’ – De Correspondent en Fact- Checking – Duke Reporters’ Lab (reporterslab.org).
Zie verder ook educatieve en technologische maatregelen in deze toolkit. Dit geldt ook voor patiëntenorganisaties en ziekenhuizen ten behoeve van patiënten: Zo kunnen patiëntenportalen prima gebruikt worden om patiënten te wijzen op onjuiste digitale corona informatie en hen toe te leiden naar digitale corona informatie die wel betrouwbaar is.
De informatie uit deze toolkit kan uiteraard ook gebruikt worden om op coronadashboards, websites en patiëntenportalen tips te geven aan het brede publiek, en aan specifieke doelgroepen als ouderen, jongeren en patiënten. Zo kunnen zij digitale informatie over corona leren herkennen die wel betrouwbaar is, en gebruiken om niet met het corona virus besmet te worden of ervan te herstellen.
“Een deel van de mensen wordt 24 uur per dag aan misinformatie blootgesteld, je moet echt extra inspanningen doen.” Veldepidemioloog en lid van het Red Team Amrish Baidjoe, NOS, 12.08.2021 ‘Vakanties beïnvloeden coronacijfers’, komt persconferentie te vroeg? | NOS
Alhoewel de Rijksoverheid op allerlei manieren probeert de verspreiding van (corona) nepnieuws tegen te gaan is het de vraag 📚 welke maatregelen nu echt effectief zijn.
Omdat vaak onduidelijk welke van dergelijke maatregelen effect sorteren, presenteert deze toolkit daarom juridische, technologische en/of educatieve maatregelen om een bijdrage te kunnen leveren aan wat de WHO 
“infodemic management” noemt. Dat dit geen overbodige luxe is, blijkt wel uit de volgende uitspraak van de algemeen directeur van de WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus stelt tijdens de 2020 Munich Security Conference: “We’re not just fighting an epidemic; we’re fighting an infodemic.”
Zie ook: https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/coronavirus-response/fighting-disinformation_nl
Achtergrondinformatie over het “infodemic management” van de WHO
“An infodemic is too much information including false or misleading information in digital and physical environments during a disease outbreak. It causes confusion and risk-taking behaviours that can harm health. It also leads to mistrust in health authorities and undermines the public health response. An infodemic can intensify or lengthen outbreaks when people are unsure about what they need to do to protect their health and the health of people around them. With growing digitization – an expansion of social media and internet use – information can spread more rapidly. This can help to more quickly fill information voids but can also amplify harmful messages.
Infodemic management is the systematic use of risk- and evidence-based analysis and approaches to manage the infodemic and reduce its impact on health behaviours during health emergencies.
Infodemic management aims to enable good health practices through 4 types of activities:
- Listening to community concerns and questions
- Promoting understanding of risk and health expert advice
- Building resilience to misinformation
- Engaging and empowering communities to take positive action”
Will je op de hoogte blijven van het infodemic management van de WHO?
Meld je dan aan via Infodemic Management News Flash voor updates.
Hoe een infodemic te bestrijden?
Cinelli, M., Quattrociocchi, W., Galeazzi, A., Valensise, C. M., Brugnoli, E., Schmidt, A. L., … & Scala, A. (2020). The COVID-19 social media infodemic. Scientific Reports, 10(1), 1-10.
(12) (PDF) The COVID-19 social media infodemic (researchgate.net)
Vraga, E. K., Tully, M., & Bode, L. (2020). Empowering users to respond to misinformation about Covid-19. Media and Communication, 8(2), 475-479. Empowering Users to Respond to Misinformation about Covid-19 (ssoar.info)
Zarocostas, J. (2020). How to fight an infodemic. The Lancet, 395(10225). https://doi.org/10.1016/S0140- 6736(20)30461-X How to fight an infodemic (thelancet.com)
De verspreiding van corona nepnieuws met name via sociale media is een groot probleem. Ondanks digitale informatie die de Rijksoverheid (bijvoorbeeld via Coronadashboard | COVID-19 | Rijksoverheid.nl, 👁 zie verder ook 📚 Maatregelen Nederlandse overheid tegen nepnieuws in deze toolkit) en instanties als het RIVM in Nederland, het Robert Koch Institut in Duitsland, de John Hopkins University in Washington, de WHO, ziekenhuizen en patiëntenorganisaties aanleveren, zijn er ook veel burgers die meer vertrouwen op de corona informatie die ze op sociale media vinden.
Zo gelooft bijna een derde van de Amerikanen dat het corona virus uit een laboratorium komt en hun president liet weten dat hij preventief iedere dag preventief een pilletje hydroxychloroquine slikt.
En uit een studie die in juni 2021 onder 1737 Amerikaanse burgers tussen 18 en 74 jaar oud is uitgevoerd blijkt dat maar liefst 20% in corona nepnieuws gelooft. New study shows: one in five people believe fake news about COVID-19 | News articles | University of Groningen (rug.nl). De Nederlandse onderzoeker uit het researchteam stelt “There is no reason to assume that these results would be significantly different here in The Netherlands, expects de Bruin. “If you think you are immune because of your age or your diet, you have of course no reason to change your behaviour.”
Dit kan uiteraard een gevaar voor de gezondheid opleveren. De WHO site probeert burgers wereldwijd te waarschuwen voor dergelijke ‘tips’ (zie ook: De Hoax-Wijzer (google.com); De Hoax-Wijzer – Startseite | Facebook en De Hoax-Wijzer (@Hoax_Wijzer) / Twitter. 👁 Zie verder ook Educatieve maatregelen in deze toolkit. Maar wie leest dat soort waarschuwingen, en zijn ze bruikbaar in ons dagelijks leven?
Toegang tot overtuigende betrouwbare digitale informatie over corona (besmetting door het virus, preventie, medicijnen, vaccin, herstel na besmetting) is voor burgers van levensbelang. Maar hoe kunnen de informatierechten van burgers op dit terrein gegarandeerd worden?
Sinds de uitbraak van het corona virus begin 2020 zijn er inmiddels al een aantal internationale studies gepubliceerd naar de productie, de verspreiding en het gebruik van corona nepnieuws. Bovendien zijn er de afgelopen jaren (inter)nationale rapporten verschenen over maatregelen die genomen kunnen worden om nepnieuws te bestrijden waar ook gebruik gemaakt van kan worden voor het corona virus. Zie bijvoorbeeld het volgende rapport dat de Europese Commissie in 2018 publiceerde: A multi-dimensional approach to disinformation. Report of the independent High level Group on fake news and online disinformation A multi-dimensional approach to disinformation – Publications Office of the EU (europa.eu)
➡️ Zie verder ook Juridische maatregelen in deze toolkit.
Toegang tot digitale betrouwbare corona informatie is niet alleen nu midden in de corona crisis van belang (info over de verspreiding van het virus, preventie, ontwikkeling van medicijnen en vaccins), maar ook op lange termijn (herstel na besmetting).
En uiteraard is de toolkit met juridische, technologische en educatieve maatregelen in de toekomst ook bruikbaar om nepnieuws te bestrijden bij andere gezondheidskwesties.
Images from https://www.canva.com/
Dutch 
English